Łuszczyca to przewlekłe i nawrotowe schorzenie skóry o charakterze dziedzicznym, cechujące się nadmierną proliferacją komórek naskórka i zaburzeniami immunologicznymi. Rozmaite metody terapii pozwalają skracać czas i częstość jej wysiewów, a wydłużać okresy remisji, co znacznie poprawia komfort życia osób dotkniętych tą chorobą.

Dermatoza ta występuje u 2% populacji. W Polsce liczbę chorych na różne postacie łuszczycy szacuje się na 800 tys. osób.

Pierwszy wysiew może wystąpić w każdym wieku, jednak u 75% chorych pojawia się przed 30. rokiem życia (typ I – młodzieńczy). Łuszczyca zazwyczaj wcześniej ujawnia się u kobiet.

U 2/3 pacjentów choroba przebiega łagodnie. Z łuszczycą zwykłą może współistnieć łuszczyca stawowa (5-30%). Zmiany skórne na ogół poprzedzają pojawienie się dolegliwości stawowych, jednak u około 10% chorych dochodzi najpierw do łuszczycowego zapalenia stawów. Zmianom skórnym często towarzyszą zmiany na paznokciach rąk i stóp.

Istnieją 4 podstawowe typy łuszczycy:

• łuszczyca zwykła albo pospolita (psoriasis vulgaris),
• łuszczyca krostkowa (psoriasis pustulosa),
• łuszczyca stawowa (psoriasis arthropatica),
• erytrodermia łuszczycowa (erythrodermia psoriatica).

W łuszczycy zwykłej (najczęstsza postać kliniczna) pierwotnym wykwitem jest drobna grudka, która rozszerza się obwodowo, tworząc uwypuklone, rumieniowe wykwity pokryte warstwą srebrzystej łuski. Zmiany obejmują najczęściej: owłosioną skórę głowy, skórę łokci, kolan i wyprostnych powierzchni kończyn oraz okolicy kości krzyżowej. Łuszczyca może wystąpić wszędzie, włącznie z zewnętrznymi narządami płciowymi, okolicą odbytu i szparą międzypośladkową. Po zaleczeniu wysiewu zmiany zmniejszają się znacznie lub całkowicie ustępują, nie pozostawiając blizn. Skóra objęta łuszczycą jest podatna na przesuszenie i pękanie z krwawieniem.

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE / ZAOSTRZAJĄCE ŁUSZCZYCĘ

• Infekcje – mogą wywołać pierwszy wysiew lub nawrót choroby, dlatego należy dbać o zęby, migdałki, zatoki i układ moczowo-płciowy, czyli potencjalne ogniska zapalne.
• Czynniki psychogenne – stres psychiczny. Badania naukowe udowodniły zależność między stanem ośrodkowego układu nerwowego a przebiegiem łuszczycy.
• Czynniki endokrynne – hipokalcemia, u kobiet: wahania hormonalne w ciąży i w okresie menopauzy.
• Czynniki immmunologiczne – patogeneza łuszczycy pozostaje niewyjaśniona. Istotą procesu chorobowego jest nadmierna liczba podziałów keratynocytów w warstwie podstawnej naskórka oraz siedmiokrotnie przyspieszony i nieprawidłowy cykl ich dojrzewania. Kluczową rolę odgrywa interakcja między aktywowanymi limfocytami T a keratynocytami, która powoduje zaburzenie ich proliferacji i stan zapalny.
• Leki – pochodne litu, β-blokery, ACE-blokery, niektóre niesteroidowe leki przeciwzapalne, substancje biologicznie czynne: interferony, interleukiny.
• Urazy – zarówno skóry zdrowej, jak i chorobowo zmienionej – powodują powstawanie nowych zmian łuszczycowych w tych miejscach (np. ukąszenia owadów, ocieranie naskórka przez brzegi bielizny).
• Alkohol, papierosy – są zdecydowanie niewskazane, zaostrzają przebieg choroby.

ŁUSZCZYCA A JAKOŚĆ ŻYCIA

Skóra to największy narząd ludzkiego ciała. Jej wygląd ma bardzo duży wpływ na samoocenę chorej osoby i na jej relacje z otoczeniem. Szpecące skutki zmian łuszczycowych są szczególnie dotkliwe, gdy obejmują twarz, głowę, ręce lub genitalia. Oszpecenie przez chorobę rodzi wstyd, upokorzenie, lęk, złość, poczucie beznadziei. W rezultacie łuszczyca odbija się negatywnie na społecznym funkcjonowaniu chorych. Powoduje ograniczenie aktywności zawodowej, kontaktów towarzyskich i wypoczynku, zaburza życie rodzinne i seksualne. Chorzy na łuszczycę są bardziej podatni na zaburzenia depresyjne i postawy autoagresywne, z samobójczymi włącznie.

Łuszczyca pozostaje schorzeniem nieuleczalnym. Rzadko stanowi zagrożenie dla życia, może jednak powodować niezdolność do pracy, prowadzić do inwalidztwa fizycznego lub psychicznego. Jest uważana za chorobę układową i psychosomatyczną, dlatego jej leczenie nie powinno ograniczać się do terapii wykwitów skórnych.

LECZENIE ŁUSZCZYCY

• Zewnętrzne leczenie miejscowe jest podstawą terapii (mocznik, kwas salicylowy, dziegcie, kortykosteroidy, pochodne witaminy D3) – preparaty te pozwalają usunąć nadmiar łuski, zmniejszają podziały mitotyczne keratynocytów warstwy podstawnej naskórka, normalizując proces rogowacenia, działają przeciwzapalnie.
• Naświetlania stosuje się przy dobrej odpowiedzi na promieniowanie UV lub w razie oporności na leczenie miejscowe (fototerapia, fotochemoterapia, balneofototerapia). 85% pacjentów pozytywnie reaguje na fototerapię, a okresy remisji po zabiegach są dłuższe. Korzystny wpływ mają także kąpiele w słonej wodzie morskiej w połączeniu z opalaniem.
• Leczenie ogólne ma zastosowanie w cięższych, a także w opornych postaciach choroby (retinoidy, metotreksat, cyklosporyna A, takrolimus). Dobre efekty terapeutyczne przynosi również skojarzenie fototerapii z lekami miejscowymi lub doustnymi.
• Leki biologiczne – najnowszą grupę leków tworzą substancje oddziałujące selektywnie na układ immunologiczny.

TERAPIA NAŚWIETLANIEM W ŁUSZCZYCY 

W fototerapii łuszczycy szczególne zastosowanie oprócz znanej od starożytności helioterapii, czyli kąpieli słonecznych, mają: promieniowanie ultrafioletowe i światło spolaryzowane.

Przed przystąpieniem do zabiegów należy określić wrażliwość skóry na promieniowanie UV, ustalając tzw. minimalną dawkę rumieniową (MED), ponieważ posługiwanie się skalą fototypów skóry jest niewystarczające. Powinno się również przeprowadzić badanie okulistyczne w celu wykluczenia przeciwwskazań (takich jak skłonność do rozwoju jaskry).

Dostępność fototerapii 

Na leczenie kieruje chorego dermatolog. Bezpieczne prowadzenie terapii UV wymaga nowoczesnej aparatury i indywidualnego dawkowania. Zabiegi odbywają się w warunkach ambulatoryjnych (szpitalne kliniki dermatologiczne, specjalistyczne ośrodki dermatologiczne) i uzdrowiskowych (balneofototerapia). W określonych przypadkach, w porozumieniu z lekarzem, naświetlania można prowadzić w domu.

Metody fototerapii 

• Promieniowanie ultrafioletowe B (UVB) – naświetlanie promieniami UVB (spektrum 300-320 nm) typu klasycznego lub selektywne naświetlanie wąskim pasmem UVB (311 nm)
  Wskazania: małe zmiany łuszczycowe oraz zmiany oporne na leczenie miejscowe: łuszczyca plackowata, łuszczyca owłosionej skóry głowy, łuszczyca paznokci, łuszczyca krostkowa rąk i stóp.
• Psolaren i promieniowanie ultrafioletowe A (PUVA) – naświetlanie promieniami UVA (spektrum 320-400 nm, optymalna długość fali 365 nm) z jednoczesnym podaniem leku uwrażliwiającego na światło – psolarenu
  Wskazania: łuszczyca zwykła obejmująca ponad 25% powierzchni skóry, oporna na leczenie miejscowe, łuszczyca krostkowa, łuszczyca stawowa ze zmianami skórnymi.
• Terapia światłem spolaryzowanym (spektrum 400-2000 nm) – działa wspomagająco w leczeniu schorzeń z odczynem zapalnym (takich jak łuszczyca)
• Balneofototerapia – balneoterapia solanką połączona z naświetlaniem wąskim pasmem UVB (311 nm)
  Wskazania: łuszczyca zwykła. Przeciwwskazania: łuszczyca krostkowa.
  Kąpiele solankowe i okłady można także robić w domu, sporządzając roztwór soli szarej lub soli z Morza Martwego.

Działania niepożądane naświetlań

• Objawy wczesne: rumień, oparzenia I/II stopnia, pęcherze, świąd, hiperpigmentacja, bezsenność, depresja, bóle i zawroty głowy, dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
• Objawy odległe: fotostarzenie się skóry, nadmierne rogowacenie, plamy soczewicowate, rozwój nowotworów nieczerniakowych skóry oraz czerniaka, a także nowotworów narządów płciowych u mężczyzn, powikłania oczne.